This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Fish, Freshwater, and the Promise of Biodiversity History for Indonesian Studies
Corresponding Author(s) : Anthony D. Medrano
Forest and Society,
Vol. 7 No. 2 (2023): NOVEMBER
Abstract
Keywords
Download Citation
Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)BibTeX
- Albert, J. S., Destouni, G., Duke-Sylvester, S. M., Magurran, A. E., Oberdorff, T., Reis, R. E., ... & Ripple, W. J. (2021). Scientists’ warning to humanity on the freshwater biodiversity crisis. Ambio, 50(1), 85-94. https://doi.org/10.1007/s13280-020-01318-8
- Ardiwinata, R. O. (1955 [1952]). Pemeliharaan Tambakan: (Biawan). W. van Hoeve.
- Ardiwinata, R. O. (1957). Fish Culture on Paddy Fields in Indonesia. Indo-Pacific Fisheries Council Proceedings, Seventh Session, Bandung Indonesia, 13-27 May 1957. IPFC Secretariat.
- Aryani, N., Suharman, I., Syandri, H., & Mardiah, A. (2019). Diversity and distribution of fish fauna of upstream and downstream areas at Koto Panjang Reservoir, Riau Province, Indonesia. F1000Research, 8, 1-17. https://doi.org/10.12688%2Ff100 0research.19679.2
- Bakkara, B. (2016). How Pollution is Devastating an Indonesian Lake. Yale Environment 360. Yale School of the Environment.
- Barbarossa, V., Schmitt, R. J., Huijbregts, M. A., Zarfl, C., King, H., & Schipper, A. M. (2020). Impacts of current and future large dams on the geographic range connectivity of freshwater fish worldwide. Proceedings of the National Academy of Sciences, 117(7), 3648-3655. https://doi.org/10.1073/pnas.1912776117
- Bleeker, P. (1846). Overzigt der siluroiden, welke te Batavia voorkomen. Natuur- en Geneeskundig Archief voor Nederlandsch-Indie, 3(2), 135-184.
- Bleeker, P. (1850). Bijdrage tot de kennis der ichthyologische fauna van Midden- en Oost-Java, met beschrijving van eenige nieuwe species. Verhandelinden van het Bataviaasch Genootschap, 23, 1-23.
- Bleeker, P. (1851). Bijdrage tot de kennis der ichthyologische fauna van Borneo, met beschrijving van 16 nieuwe soorten van zoewatervisschen. Natuurkundig Tijdschrift voor Nederlandsch Indie, 1, 1-16.
- Bleeker, P. (1852a). Bijdrage tot de kennis der ichthyologische fauna van Blitong (Biliton), met beschrijving van eenige nieuwe soorten van zoetwatervisschen. Natuurkundig Tijdschrift voor Nederlandsch Indie, 3, 87-100.
- Bleeker, P. (1852b). Nieuwe bijdrage tot de kennis der ichthyologische fauna van Ceram. Natuurkundig Tijdschrift voor Nederlandsch Indie 3, 689-714.
- Bleeker, P. (1856). Reis door de Minahassa en den Molukschen archipel: Gedaan in de maanden september en oktober 1855 in het gevolg van den gouverneur generaal Mr. AJ Duymaer van Twist. Lange.
- Carpenter, K. E. (2007). A short biography of Pieter Bleeker. The Raffles Bulletin of Zoology, 14, 5-6.
- Chao, S. (2018). Seed care in the palm oil sector. Environmental Humanities, 10(2), 421-446. https://doi.org/10.1215/22011919-7156816
- Chao, S. (2019). Sago: A storied species of West Papua. In Gagliano, M., Ryan, J. C., & Vieira, P. (Eds.), The Mind of Plants: Narratives on Vegetal Intelligence (pp. 317-325). Synergetic Press.
- Chao, S. (2022). In the shadow of the palms: More-than-human becomings in West Papua. Duke University Press.
- Clements, R., Sodhi, N. S., Schilthuizen, M., & Ng, P. K. (2006). Limestone karsts of Southeast Asia: imperiled arks of biodiversity. Bioscience, 56(9), 733-742. https://doi.org/10.1641/0006-3568(2006)56[733:LKOSAI]2.0.CO;2
- Dahruddin, H., Hutama, A., Busson, F., Sauri, S., Hanner, R., Keith, P., ... & Hubert, N. (2017). Revisiting the ichthyodiversity of Java and Bali through DNA barcodes: taxonomic coverage, identification accuracy, cryptic diversity and identification of exotic species. Molecular Ecology Resources, 17(2), 288-299. https://doi.org/ 10.1111/1755-0998.12528
- Damanik, C. (2017). Ratusan ton ikan di Danau Toba mati. Kompas. Accessed from https://regional.kompas.com/read/2017/01/13/15010031/ratusan.ton.ikan.di.danau.toba.mati
- de Groot, S. J. (1973). Het zeevisserij-onderzoek in Nederlands-Indie, 1904-1949. Mededelingen van de Nederlandse Vereniging voor Zeegeschiedenis.
- Departement van Landbouw en Visserij (1949). Bulletin No. 6 van de Onderafdeling Binnenvisserij van het Departement van Landbouw en Visserij. Departement van Landbouw en Visserij.
- Dudgeon, D., Arthington, A. H., Gessner, M. O., Kawabata, Z. I., Knowler, D. J., Lévêque, C., ... & Sullivan, C. A. (2006). Freshwater biodiversity: importance, threats, status and conservation challenges. Biological reviews, 81(2), 163-182. https://doi.org/ 10.1017/S1464793105006950
- Dutch East Indies. (1917). Regeeringsalmanak voor Nederlandsch-Indië. Landsdrukkerij.
- Dutch East Indies. (1918). Jaarboek van het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel in Nederlandsch-Indie, 1916. Landsdrukkerij.
- Dutch East Indies. (1928). Regeeringsalmanak voor Nederlandsch-Indië. Landsdrukkerij.
- Dutch East Indies. (1929). Regeeringsalmanak voor Nederlandsch-Indië. Landsdrukkerij.
- Dutch East Indies. (1931). Regeeringsalmanak voor Nederlandsch-Indië. Landsdrukkerij.
- Dutch East Indies. (1933). Regeeringsalmanak voor Nederlandsch-Indië. Landsdrukkerij.
- Dutch East Indies. (1936). Regeeringsalmanak voor Nederlandsch-Indië. Landsdrukkerij.
- Göltenboth, F., Schiemer, F., Bretschko, G., Timotius, K. H. (1996). Limnologi Tropika: Sejarah Ekspedisi Limnologi Sunda oleh Jerman tahun 1928-1929. EMCO Maier.
- Hubert, N., Kadarusman, P. D., Wibowo, A., Busson, F., Caruso, D., Sulandari, S., ... & Hadiaty, R. (2015). DNA Barcoding Indonesian freshwater fishes: challenges and prospects. DNA Barcodes, 3(1), 144-169. https://dx.doi.org/10.1515/dna-2015-0018
- Johnson, T. R., Budiarjo, A., Halperin, J., Catharina, C., Rachmansah, A., Ridlo, M., Adyas, A. H., & Indarjo, M. (2019). Indonesia Tropical Forest and Biodiversity Analysis (FAA 118 &119): Report for Country Development Cooperation Strategy (CDCS): 2020-2025. USAID.
- Kementerian Pertanian. (1956). Almanak Tani 1956. Kementerian Pertanian.
- Kottelat, M., & Whitten, T. (1996). Freshwater biodiversity in Asia: with special reference to fish. World Bank.
- Kottelat, M., Britz, R., Hui, T. H., & Witte, K. E. (2006). Paedocypris, a new genus of Southeast Asian cyprinid fish with a remarkable sexual dimorphism, comprises the world's smallest vertebrate. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 273(1589), 895-899.
- Leandha, M. (2020). Ratusan Ton Ikan Mati Mendadak di Danau Toba. Kompas. Accessed from https://regional.kompas.com/read/2020/10/23/23003711/ ratusan-ton-ikan-mati-mendadak-di-danau-toba
- Lukman, L., Subehi, L., Dina, R., Mayasari, N., Melati, I., Sudriani, Y., & Ardianto, D. (2019). Pollution loads and its impact on Lake Toba. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 299(1), 012051. IOP Publishing.
- Miesen, F. W., Droppelmann, F., Hüllen, S., Hadiaty, R. K., & Herder, F. (2016). An annotated checklist of the inland fishes of Sulawesi. Bonn zoological Bulletin, 64(2), 77-106.
- Mo, T. T. (1937). Aanteekeningen over eenige schadelijke insecten op hibiscus sabdariffa (roselle). Bergculturcs, 11, 1850-1852.
- Mo, T. T. (1952). Memberantas hama-hama padi di sawah dan di dalam gudang. Kolff and Co.
- Mo, T. T. (1953a). Memberantas hama-hama kelapa dan kopra. Noordhoff-Kolff.
- Mo, T. T. (1953b). Memberantas hama-hama jeruk. Noordhoff-Kolff.
- Mo, T. T. (1955a). Kota besar Malang dan sekitar isinya. Marfiah.
- Mo, T. T. (1955b). Awas! Hama-hama asing mengantjam pertanian kita! Noordhoff-Kolff.
- Mo, T. T. (1957a). Memberantas hama-hama tumbuh-tumbuhan dengan musuh-musuhnya. Pusat Jawatan Pertanian Rakyat.
- Mo, T. T. (1957b). Hama-hama tanam-tanaman kita. Noordhoff-Kolff.
- Mo, T. T. (1958). Memberantas hama-hama tumbuh-tumbuhan setjara biologis. Konggres Ilmu Pengetahuan Nasional.
- Mo, T. T., Marsaban, A., & Hikmat, K. (1974). Binatang liar dan perlindungan alam. Ganaco.
- Organization for Scientific Research in Indonesia. (1952). Guide of Scientists in Indonesia. Bulletin of the Organization for Scientific Research in Indonesia, 11.
- Parenti, L., Hadiaty, R., & Lumbantobing, D. (2014). Collection of freshwater and coastal fishes from Sulawesi Tenggara, Indonesia. Jurnal Iktiologi Indonesia, 14(1), 1-19. https://doi.org/10.32491/jii.v14i1.92
- Peristiwady, T. (2012). Historical review of ichthyological research in Indonesia. Coastal Marine Science, 35(1), 153-156.
- Rahman, A., Pratiwi, N. T. M., & Hariyadi, S. (2016). Struktur Komunitas Fitoplankton di Danau Toba, Sumatera Utara. Jurnal ilmu pertanian Indonesia, 21(2), 120-127.
- Reid, A. J., Carlson, A. K., Creed, I. F., Eliason, E. J., Gell, P. A., Johnson, P. T., ... & Cooke, S. J. (2019). Emerging threats and persistent conservation challenges for freshwater biodiversity. Biological Reviews, 94(3), 849-873. https://doi.org/10. 1111/brv.12480
- Rosidi, A. (2000). Ensiklopedi Sunda: Alam, Manusia, dan Budaya, termasuk Budaya Cirebon dan Betawi. Pustaka Jaya.
- Sachlan, M. (1954). Pemeliharaan ikan mas dalam karamba di Tjiwalen-Garut. Balai Penjelidikan Perikanan Darat.
- Sah, A. S. R. M., Mashhor Mansor, E. R., Fadli, N., & Musman, M. (2015). A preliminary freshwater fish checklist of Pulau Weh, Nanggruh Aceh Darussalam, Indonesia. Malayan Nature Journal, 67(3), 303-307.
- Schuster, W. H., & Djajadiredja, R. R. (1952). Local Common Names of Indonesian Fishes. Ministry of Agriculture of Indonesia.
- Soeprobowati, T. R., & Suedy, S. W. A. (2010). Status trofik danau rawapening dan solusi pengelolaannya. Jurnal Sains Dan Matematika, 18(4), 158-169.
- Soeprobowati, T. R., & Suedy, S. W. A. (2014). Komunitas fitoplankton danau rawapening. Jurnal Sains dan Matematika, 19(1), 19-30.
- Sukmono, T., & Margaretha, M. (2017). Ikan Air Tawar di Ekosistem Bukit Tigapuluh.
- Sukmono, T., Solihin, D. D., & Rahardjo, M. F. (2013). Iktiofauna di perairan hutan tropis dataran rendah, Hutan Harapan Jambi. Jurnal Iktiologi Indonesia, 13(2), 161-174. https://doi.org/10.32491/jii.v13i2.103
- Sulastri, S., Henny, C., & Handoko, U. (2016). Environmental condition and trophic status of Lake Rawa Pening in Central Java. OLDI (Oseanologi dan Limnologi di Indonesia), 1(3), 23-28. http://dx.doi.org/10.14203/oldi.2016.v1i3.20
- Sunardi, S., Kumala, E., & Partasasmita, R. (2016). Status and efforts of conservation on biodiversity of inland waters in Indonesia: A review. Journal of Biodiversity and Environmental Sciences, 9(5), 86-95.
- Tagliacozzo, E. (2014). Introduction: The State of the Field of Indonesian Studies. In Tagliacozzo, E. (Ed.), Producing Indonesia: The state of the field of Indonesian studies. Cornell University Press. https://doi.org/10.7591/9781501718977-002
- Visscherijnieuws. (1949a). De taak van de Dienst voor de Zeevisscherij. Visscherijnieuws/Berita Perikanan, 1(1).
- Visscherijnieuws. (1949b). De taak van de Onderafdeling Binnenvisscherij. Visscherijnieuws/Berita Perikanan, 1(2).
- Visscherijnieuws. (1949c). Nama-nama Sunda dari matjam-matjam benih ikan di Priangan. Visscherijnieuws/Berita Perikanan, 1(7).
- Visscherijnieuws. (1950). Kantor urusan Perikanan Darat. Visscherijnieuws/Berita Perikanan, 2(9).
- Visscherijnieuws. (1953). Fisheries Society of Indonesia. Visscherijnieuws/Berita Perikanan, 5(4-5).
References
Albert, J. S., Destouni, G., Duke-Sylvester, S. M., Magurran, A. E., Oberdorff, T., Reis, R. E., ... & Ripple, W. J. (2021). Scientists’ warning to humanity on the freshwater biodiversity crisis. Ambio, 50(1), 85-94. https://doi.org/10.1007/s13280-020-01318-8
Ardiwinata, R. O. (1955 [1952]). Pemeliharaan Tambakan: (Biawan). W. van Hoeve.
Ardiwinata, R. O. (1957). Fish Culture on Paddy Fields in Indonesia. Indo-Pacific Fisheries Council Proceedings, Seventh Session, Bandung Indonesia, 13-27 May 1957. IPFC Secretariat.
Aryani, N., Suharman, I., Syandri, H., & Mardiah, A. (2019). Diversity and distribution of fish fauna of upstream and downstream areas at Koto Panjang Reservoir, Riau Province, Indonesia. F1000Research, 8, 1-17. https://doi.org/10.12688%2Ff100 0research.19679.2
Bakkara, B. (2016). How Pollution is Devastating an Indonesian Lake. Yale Environment 360. Yale School of the Environment.
Barbarossa, V., Schmitt, R. J., Huijbregts, M. A., Zarfl, C., King, H., & Schipper, A. M. (2020). Impacts of current and future large dams on the geographic range connectivity of freshwater fish worldwide. Proceedings of the National Academy of Sciences, 117(7), 3648-3655. https://doi.org/10.1073/pnas.1912776117
Bleeker, P. (1846). Overzigt der siluroiden, welke te Batavia voorkomen. Natuur- en Geneeskundig Archief voor Nederlandsch-Indie, 3(2), 135-184.
Bleeker, P. (1850). Bijdrage tot de kennis der ichthyologische fauna van Midden- en Oost-Java, met beschrijving van eenige nieuwe species. Verhandelinden van het Bataviaasch Genootschap, 23, 1-23.
Bleeker, P. (1851). Bijdrage tot de kennis der ichthyologische fauna van Borneo, met beschrijving van 16 nieuwe soorten van zoewatervisschen. Natuurkundig Tijdschrift voor Nederlandsch Indie, 1, 1-16.
Bleeker, P. (1852a). Bijdrage tot de kennis der ichthyologische fauna van Blitong (Biliton), met beschrijving van eenige nieuwe soorten van zoetwatervisschen. Natuurkundig Tijdschrift voor Nederlandsch Indie, 3, 87-100.
Bleeker, P. (1852b). Nieuwe bijdrage tot de kennis der ichthyologische fauna van Ceram. Natuurkundig Tijdschrift voor Nederlandsch Indie 3, 689-714.
Bleeker, P. (1856). Reis door de Minahassa en den Molukschen archipel: Gedaan in de maanden september en oktober 1855 in het gevolg van den gouverneur generaal Mr. AJ Duymaer van Twist. Lange.
Carpenter, K. E. (2007). A short biography of Pieter Bleeker. The Raffles Bulletin of Zoology, 14, 5-6.
Chao, S. (2018). Seed care in the palm oil sector. Environmental Humanities, 10(2), 421-446. https://doi.org/10.1215/22011919-7156816
Chao, S. (2019). Sago: A storied species of West Papua. In Gagliano, M., Ryan, J. C., & Vieira, P. (Eds.), The Mind of Plants: Narratives on Vegetal Intelligence (pp. 317-325). Synergetic Press.
Chao, S. (2022). In the shadow of the palms: More-than-human becomings in West Papua. Duke University Press.
Clements, R., Sodhi, N. S., Schilthuizen, M., & Ng, P. K. (2006). Limestone karsts of Southeast Asia: imperiled arks of biodiversity. Bioscience, 56(9), 733-742. https://doi.org/10.1641/0006-3568(2006)56[733:LKOSAI]2.0.CO;2
Dahruddin, H., Hutama, A., Busson, F., Sauri, S., Hanner, R., Keith, P., ... & Hubert, N. (2017). Revisiting the ichthyodiversity of Java and Bali through DNA barcodes: taxonomic coverage, identification accuracy, cryptic diversity and identification of exotic species. Molecular Ecology Resources, 17(2), 288-299. https://doi.org/ 10.1111/1755-0998.12528
Damanik, C. (2017). Ratusan ton ikan di Danau Toba mati. Kompas. Accessed from https://regional.kompas.com/read/2017/01/13/15010031/ratusan.ton.ikan.di.danau.toba.mati
de Groot, S. J. (1973). Het zeevisserij-onderzoek in Nederlands-Indie, 1904-1949. Mededelingen van de Nederlandse Vereniging voor Zeegeschiedenis.
Departement van Landbouw en Visserij (1949). Bulletin No. 6 van de Onderafdeling Binnenvisserij van het Departement van Landbouw en Visserij. Departement van Landbouw en Visserij.
Dudgeon, D., Arthington, A. H., Gessner, M. O., Kawabata, Z. I., Knowler, D. J., Lévêque, C., ... & Sullivan, C. A. (2006). Freshwater biodiversity: importance, threats, status and conservation challenges. Biological reviews, 81(2), 163-182. https://doi.org/ 10.1017/S1464793105006950
Dutch East Indies. (1917). Regeeringsalmanak voor Nederlandsch-Indië. Landsdrukkerij.
Dutch East Indies. (1918). Jaarboek van het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel in Nederlandsch-Indie, 1916. Landsdrukkerij.
Dutch East Indies. (1928). Regeeringsalmanak voor Nederlandsch-Indië. Landsdrukkerij.
Dutch East Indies. (1929). Regeeringsalmanak voor Nederlandsch-Indië. Landsdrukkerij.
Dutch East Indies. (1931). Regeeringsalmanak voor Nederlandsch-Indië. Landsdrukkerij.
Dutch East Indies. (1933). Regeeringsalmanak voor Nederlandsch-Indië. Landsdrukkerij.
Dutch East Indies. (1936). Regeeringsalmanak voor Nederlandsch-Indië. Landsdrukkerij.
Göltenboth, F., Schiemer, F., Bretschko, G., Timotius, K. H. (1996). Limnologi Tropika: Sejarah Ekspedisi Limnologi Sunda oleh Jerman tahun 1928-1929. EMCO Maier.
Hubert, N., Kadarusman, P. D., Wibowo, A., Busson, F., Caruso, D., Sulandari, S., ... & Hadiaty, R. (2015). DNA Barcoding Indonesian freshwater fishes: challenges and prospects. DNA Barcodes, 3(1), 144-169. https://dx.doi.org/10.1515/dna-2015-0018
Johnson, T. R., Budiarjo, A., Halperin, J., Catharina, C., Rachmansah, A., Ridlo, M., Adyas, A. H., & Indarjo, M. (2019). Indonesia Tropical Forest and Biodiversity Analysis (FAA 118 &119): Report for Country Development Cooperation Strategy (CDCS): 2020-2025. USAID.
Kementerian Pertanian. (1956). Almanak Tani 1956. Kementerian Pertanian.
Kottelat, M., & Whitten, T. (1996). Freshwater biodiversity in Asia: with special reference to fish. World Bank.
Kottelat, M., Britz, R., Hui, T. H., & Witte, K. E. (2006). Paedocypris, a new genus of Southeast Asian cyprinid fish with a remarkable sexual dimorphism, comprises the world's smallest vertebrate. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 273(1589), 895-899.
Leandha, M. (2020). Ratusan Ton Ikan Mati Mendadak di Danau Toba. Kompas. Accessed from https://regional.kompas.com/read/2020/10/23/23003711/ ratusan-ton-ikan-mati-mendadak-di-danau-toba
Lukman, L., Subehi, L., Dina, R., Mayasari, N., Melati, I., Sudriani, Y., & Ardianto, D. (2019). Pollution loads and its impact on Lake Toba. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 299(1), 012051. IOP Publishing.
Miesen, F. W., Droppelmann, F., Hüllen, S., Hadiaty, R. K., & Herder, F. (2016). An annotated checklist of the inland fishes of Sulawesi. Bonn zoological Bulletin, 64(2), 77-106.
Mo, T. T. (1937). Aanteekeningen over eenige schadelijke insecten op hibiscus sabdariffa (roselle). Bergculturcs, 11, 1850-1852.
Mo, T. T. (1952). Memberantas hama-hama padi di sawah dan di dalam gudang. Kolff and Co.
Mo, T. T. (1953a). Memberantas hama-hama kelapa dan kopra. Noordhoff-Kolff.
Mo, T. T. (1953b). Memberantas hama-hama jeruk. Noordhoff-Kolff.
Mo, T. T. (1955a). Kota besar Malang dan sekitar isinya. Marfiah.
Mo, T. T. (1955b). Awas! Hama-hama asing mengantjam pertanian kita! Noordhoff-Kolff.
Mo, T. T. (1957a). Memberantas hama-hama tumbuh-tumbuhan dengan musuh-musuhnya. Pusat Jawatan Pertanian Rakyat.
Mo, T. T. (1957b). Hama-hama tanam-tanaman kita. Noordhoff-Kolff.
Mo, T. T. (1958). Memberantas hama-hama tumbuh-tumbuhan setjara biologis. Konggres Ilmu Pengetahuan Nasional.
Mo, T. T., Marsaban, A., & Hikmat, K. (1974). Binatang liar dan perlindungan alam. Ganaco.
Organization for Scientific Research in Indonesia. (1952). Guide of Scientists in Indonesia. Bulletin of the Organization for Scientific Research in Indonesia, 11.
Parenti, L., Hadiaty, R., & Lumbantobing, D. (2014). Collection of freshwater and coastal fishes from Sulawesi Tenggara, Indonesia. Jurnal Iktiologi Indonesia, 14(1), 1-19. https://doi.org/10.32491/jii.v14i1.92
Peristiwady, T. (2012). Historical review of ichthyological research in Indonesia. Coastal Marine Science, 35(1), 153-156.
Rahman, A., Pratiwi, N. T. M., & Hariyadi, S. (2016). Struktur Komunitas Fitoplankton di Danau Toba, Sumatera Utara. Jurnal ilmu pertanian Indonesia, 21(2), 120-127.
Reid, A. J., Carlson, A. K., Creed, I. F., Eliason, E. J., Gell, P. A., Johnson, P. T., ... & Cooke, S. J. (2019). Emerging threats and persistent conservation challenges for freshwater biodiversity. Biological Reviews, 94(3), 849-873. https://doi.org/10. 1111/brv.12480
Rosidi, A. (2000). Ensiklopedi Sunda: Alam, Manusia, dan Budaya, termasuk Budaya Cirebon dan Betawi. Pustaka Jaya.
Sachlan, M. (1954). Pemeliharaan ikan mas dalam karamba di Tjiwalen-Garut. Balai Penjelidikan Perikanan Darat.
Sah, A. S. R. M., Mashhor Mansor, E. R., Fadli, N., & Musman, M. (2015). A preliminary freshwater fish checklist of Pulau Weh, Nanggruh Aceh Darussalam, Indonesia. Malayan Nature Journal, 67(3), 303-307.
Schuster, W. H., & Djajadiredja, R. R. (1952). Local Common Names of Indonesian Fishes. Ministry of Agriculture of Indonesia.
Soeprobowati, T. R., & Suedy, S. W. A. (2010). Status trofik danau rawapening dan solusi pengelolaannya. Jurnal Sains Dan Matematika, 18(4), 158-169.
Soeprobowati, T. R., & Suedy, S. W. A. (2014). Komunitas fitoplankton danau rawapening. Jurnal Sains dan Matematika, 19(1), 19-30.
Sukmono, T., & Margaretha, M. (2017). Ikan Air Tawar di Ekosistem Bukit Tigapuluh.
Sukmono, T., Solihin, D. D., & Rahardjo, M. F. (2013). Iktiofauna di perairan hutan tropis dataran rendah, Hutan Harapan Jambi. Jurnal Iktiologi Indonesia, 13(2), 161-174. https://doi.org/10.32491/jii.v13i2.103
Sulastri, S., Henny, C., & Handoko, U. (2016). Environmental condition and trophic status of Lake Rawa Pening in Central Java. OLDI (Oseanologi dan Limnologi di Indonesia), 1(3), 23-28. http://dx.doi.org/10.14203/oldi.2016.v1i3.20
Sunardi, S., Kumala, E., & Partasasmita, R. (2016). Status and efforts of conservation on biodiversity of inland waters in Indonesia: A review. Journal of Biodiversity and Environmental Sciences, 9(5), 86-95.
Tagliacozzo, E. (2014). Introduction: The State of the Field of Indonesian Studies. In Tagliacozzo, E. (Ed.), Producing Indonesia: The state of the field of Indonesian studies. Cornell University Press. https://doi.org/10.7591/9781501718977-002
Visscherijnieuws. (1949a). De taak van de Dienst voor de Zeevisscherij. Visscherijnieuws/Berita Perikanan, 1(1).
Visscherijnieuws. (1949b). De taak van de Onderafdeling Binnenvisscherij. Visscherijnieuws/Berita Perikanan, 1(2).
Visscherijnieuws. (1949c). Nama-nama Sunda dari matjam-matjam benih ikan di Priangan. Visscherijnieuws/Berita Perikanan, 1(7).
Visscherijnieuws. (1950). Kantor urusan Perikanan Darat. Visscherijnieuws/Berita Perikanan, 2(9).
Visscherijnieuws. (1953). Fisheries Society of Indonesia. Visscherijnieuws/Berita Perikanan, 5(4-5).